Sinh ra tại Sam's Cross, phía tây Cork, Ireland, Collins là con trai thứ ba và là con út trong gia đình gồm tám người con. Mặc dù hầu hết tiểu sử ghi ngày sinh của ông là 16 tháng 10 năm 1890, bia mộ ông ghi ngày sinh là 12 tháng 10 năm 1890.

Cha của ông cũng mang tên Michael Collins, nguyên là thành viên của phong trào cộng hòa Fenian (tức Huynh đệ Cộng hòa Ireland), nhưng về sau rời bỏ phong trào và sinh sống bằng nghề nông. Ông Collins bố khi đã 60 tuổi mới cưới cô Marianne O'Brien, 23 tuổi. Khi Michael mới lên 6 tuổi thì cha ông qua đời.

Collins khi còn nhỏ đã tỏ ra thông minh, khôn trước tuổi, tính tình nóng nảy và có tình yêu tổ quốc nồng nàn, do được khích lệ bởi người thợ rèn trong vùng, ông James Santry, và về sau, tại trường Lisavaird, bởi ông hiệu trưởng Denis Lyons, thành viên của Huynh đệ Cộng hòa Ireland (tức IRB, tổ chức mà sau này Collins sẽ lãnh dạo). Collins có vóc người cao lớn, vạm vỡ, thích chơi thể thao, nhưng điều đó không ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ cũng như những năng khiếu phi thường của ông.

Sau khi rời trường học, Michael khi đó 15 tuổi, tiếp bước rất nhiều người Ireland, đặc biệt là người vùng Clonakilty chuyển đến London. Khi ở London ông sống với chị gái Johanna ("Hannie") và đứa cháu Daniel.

Tháng 2 năm 1906, Collins tham gia thi British Civil Service, và (để trúng tuyển) ông ca ngợi "Đế chế vĩ đại nhất"[1]; ông được tuyển vào làm trong sở bưu điện từ tháng 7 năm 1906.

Ông tham gia Hiệp hội Thể thao Gaelic và thông qua đó, tuyên thệ gia nhập Huynh đệ Cộng hòa Ireland - IRB, một hội kín đấu tranh cho sự giải phóng Ireland. Ông Sam Maguire, một người cộng hòa thuộc Giáo hội Ireland từ Dunmanway, hạt Cork, giới thiệu Collins khi đó mới 19 tuổi với IRB. Về sau, ông sẽ đóng vai trò then chố trong tổ chức này.